We schreven in november al over Arab Camera Festival, het jaarlijkse Arabische filmfestival van Rotterdam, en Cinéma Arabe bevestigt dat de Lage Landen, in al hun diversiteit, dergelijke festivals nodig hebben. Cinéma Arabe is groter en ouder dan Arab Camera, en treedt ook buiten de grenzen van de grootstad: enkele van de films reizen naar Rotterdam, Leeuwarden, Den Bosch en Den Haag. Spreekt dit van een Hollandse zelfzekerheid rond de integratie van cultuur en kunst als dialoog, in plaats van een monoloog of een hoorcollege? Is dit iets waar Vlaanderen van moet leren?
Deze achtste editie van het festival vertoont enkele van de beste films van het moment. 27 speelfilms, kortfilms en documentaires gaan dieper in op thema’s zoals vrouwen en emancipatie, kunst en conflict, taboes en hoe ze te overbruggen. Een belangrijke rode lijn in de Arabische filmwereld lijkt zich vooral te concentreren op vrouwen en hun welzijn. Mannelijke zowel als vrouwelijke producenten, regisseurs en distributeurs in de Arabische wereld en ver daarbuiten in de diaspora, investeren steeds meer geld en vertrouwen in de verhalen van vrouwelijke hoofdrolspelers. Dat deze voor én achter de camera staan is inspirerend en opwindend.
Zo zien we in de openingsfilm, de Nederlandse première van Fatima van Philippe Faucon, het intieme portret van een alleenstaande moeder, die met schoonmaakwerk haar gezin draaiende houdt en met het schrijven van een dagboek in zelfvertrouwen groeit. De film, die in Frankrijk drie Césars won, onder meer voor Beste Film en Beste Bewerkte Scenario, geeft een stem aan vele onzichtbare vrouwen in Europese steden.
Fatima
Ook inburgering en integratie in de diaspora wordt bekeken door de ogen van (jonge) vrouwen: de zeventienjarige Lina in Parisienne (peur de rien) van Danielle Arbid ontvlucht de Libanese burgeroorlog en probeert te wennen aan de eenzaamheid én de vrijheid die ze ontdekt in Parijs. Nog in Frankrijk, gaat Mariam in Faiza Ambah’s gelijknamige film de confrontatie aan met haar schoolleiding over het dragen van de hijab. Faiza Ambah is na Haifaa al-Mansour, die Wadjda maakte in 2012, de tweede vrouwelijke Saoedische filmregisseur, nadat ze jarenlang als journaliste heeft gewerkt tussen Saoedi Arabië en de VS.
Ook Jihan El-Tahri is aanwezig op Cinéma Arabe. Deze belangrijke, intelligente en charmante documentairemaakster uit Egypte keert, na films over Cuba en Zuid-Afrika, terug naar eigen land met haar driedelige documentaireserie Egypt’s Modern Pharaohs. In haar uitvoerig gedocumenteerde trilogie over Nasser, Sadat en Mubarak ontleedt ze de structuren en mechanismen die niet alleen de afgelopen zestig jaar de politiek van Egypte bepaalden, en geleid hebben tot de Egyptische revolutie, maar die nog steeds werkzaam blijken te zijn in grote delen van de Arabische wereld.
Sadat
Farah, ontdekt in As I Open My Eyes van de Tunesische Leyla Bouzid (dochter van de beroemde Nouri Bouzid) wat er schuilgaat achter het overbeschermende gedrag van haar moeder, gespeeld door de Tunesische topzangeres en actrice Ghalia Benali. Benali wordt beschreven als een microkosmos op zichzelf, die de traditie van de Arabische muziek omvormt tot iets bruisend nieuws. Deze topzangeres geeft tijdens het festival twee concerten. Ook deze mag je absoluut niet missen.
Open Eyes
Maar emancipatie voor en achter de camera sluit de mannen in het leven van deze vrouwen niet uit. Sinds de jaren 70 is er volgens enkele filmmakers en –intellectuelen (o.a. Nouri Bouzid zelf) een interessante afwezigheid van vaderfiguren. Zo zoeken in Des Apaches van Nassim Amaouche en in Alex Pitstra’s documentaire Bezness as Usual, volwassen mannen alsnog toenadering tot de culturele achtergrond die hen door hun afwezige vaders is onthouden. Ook in de Palestijnse speelfilm The Idol van Hany Abu-Assad (Paradise Now, Omar) is een gebroken gezin op zoek naar een manier om zich uit te drukken. In navolging van het waargebeurde verhaal van een jongen uit Gaza die de Arabische versie van Idool wint, is deze film een opkikker uit een regio waar de media ons een eentonig pessimistisch beeld van voorschotelt.
The Idol
Nog in Gaza, zijn 13 vrouwen tot elkaar veroordeeld op een snikhete dag in een schoonheidssalon in Dégradé. Een ensemble-pièce met onder meer een jonge bruid en haar moeder, schoonmoeder en schoonzus; een oudere vrouw die haar scheidingsadvocaat hoopt te versieren; een hoogzwangere klant; en de saloneigenares en haar assistente. Gemaakt door de broers Tarzan & Arab Nasser, en met enkele grote actrices uit de Arabische filmwereld (zoals Hiam Abbas), is dit één van de vele kleurrijke en langverwachte films waarop Cinéma Arabe ons trakteren.
Dégradé
Heel veel van deze films gaan dus in tegen de stereotypes die in het westen worden geschilderd van de Arabische wereld. In een tijd zoals Vlaanderen die momenteel beleeft, vol onzekerheden en groeiende dichotomieën, is een festival zoals dit broodnodig, om dialoog mogelijk te maken en te stimuleren door middel van kunst en beeld. Ook in films uit gebieden in oorlog, zoals Syrië en Palestina, worden humor en satire opvallend vaak gebruikt als middel om commentaar te leveren op absurde en onbegrijpelijke omstandigheden. Allen daarheen. Dat is nu eenmaal de kracht van film.
Cinéma Arabe vindt dit jaar plaats van 19 tot 24 april op diverse locaties in Amsterdam. Tickets kunnen hier gekocht worden.
Festival Cinéma Arabe 2016
19-24 april | Rialto Amsterdam
23-24 april | De Balie Amsterdam
24 april | Podium Mozaïek Amsterdam
24 april | Studio/K Amsterdam
28 april-1 mei | LantarenVenster Rotterdam
30 april-1 mei | Slieker Film Leeuwarden
1 mei | Verkadefabriek Den Bosch
7 mei | Filmhuis Den Haag Den Haag
Het bericht Een teaser voor Cinéma Arabe, het niet-te-missen festival van de Arabische film verscheen eerst op al.arte.magazine.